Zuid Afrika

Zuid-Afrika is met een traditie van meer dan drie eeuwen wijnbouw een van oudste wijnlanden in de Nieuwe Wereld. Niettemin is de internationale doorbraak van recente datum, alle verhalen over Jan van Riebeeck en de legendarische zoete wijn van Constantia ten spijt. Pas sinds 1994, na de afschaffing van de apartheid, is Zuid-Afrika echt mee gaan tellen.

Kaaps
De wijnbouw in Zuid-Afrika is van oudsher volledig geconcentreerd in de Kaapprovincie. De reden daarvoor is simpel: in de rest van het land is het veel te warm. Lange tijd bestond de productie uit versterkte zoete wijnen, port en sjerrie, en uit basiswijnen voor distillatie. Wijnen met raffinement waren zo goed als onbekend. Mede door die toelevering aan distilleerderijen is de aanplant nog altijd in meerderheid wit. En dat terwijl internationaal juist rode wijnen gevraagd zijn. De Kaapse producenten zijn daarom koortsachtig bezig geweest om hun wijngaarden te herbeplanten met blauwe druivenrassen. Misschien wel eens wat te voortvarend. Ook hebben ze tegenwoordig de beschikking over de nodige technische middelen en kennis om wijnen te maken die wel raffinement hebben.

Aangenaam klimaat
De Westelijke Kaapprovincie heeft een voor Afrikaanse verhoudingen opvallend mild klimaat. Weliswaar met veel zon, maar nooit verschroeiend warm. Dat komt omdat zowel de Atlantische als de Indische Oceaan verkoelend werken. Hoe dichter bij de kust, des te groter dit effect. Alle gebieden voor kwaliteitswijnen liggen daarom op korte afstand van de oceanen, in een boog rond Kaapstad.

Irrigatie is in de Zuid-Afrikaanse wijngaarden geen regel, maar wel een gangbaar verschijnsel, Met name hoog gelegen, koele mountain vineyards vormen de uitzondering op de regel. In geologisch opzicht is de Kaap bijzonder gevarieerd, zij het niet overal even ideaal voor wijnbouw.

Om toch goede wijnen - lees: wijnen met een goede zuurgraad - te kunnen produceren moet men de bodem vaak een handje helpen door kalk aan te brengen.

Druivenrassen
Verreweg het meest aangeplante druivenras, alias cultivar, in Zuid-Afrika is nog steeds de chenin blanc. Hij werd net als de muskaatdruif en de colombar(d) aangeplant door nazaten van de Franse Hugenoten die zich eind 17e eeuw aan de Kaap vestigden. In het Afrikaans veranderde de naam chenin in 'steen'.

Dankzij moderne vinificatietechnieken maakt men van dit vroegere 'werkpaard' tegenwoordig ongecompliceerd lekkere wijn, bestemd om jong te drinken. Chenin van 'eerste pluk' levert ook de allereerste primeurwijn van het jaar op, ruim voor de Beaujolais.

Andere witte rassen die het aan de Kaap opmerkelijk goed doen zijn de sauvignon blanc - de witte specialiteit van het land - en de chardonnay. Veel minder aangeplant, maar daarom niet minder interessant is semillon. Ooit was die goed voor ruim 90% van de totale Kaapse aanplant, tegenwoordig een nichedruif.

Muskaat werd en wordt gebruikt voor versterkte zoete wijnen. Ook deze druif kreeg een opvallende naam: hanepoot.

Net zo vanzelfsprekend als de aanplant van chardonnay en sauvignon bij is die van de Bordeauxvariëteiten cabernet sauvignon en merlot voor rood. Ze leveren ofwel varietal-wijnen ofwel blends.

Zuid-Afrika's rode specialiteit is de pinotage, een kruising tussen pinot noir en cinsaut. In stijl varieert de wijn van fruitig tot zeer krachtig. Ondanks het unieke, uitgesproken karakter van de pinotage is de druif nooit echt helemaal doorgebroken.

Sterk in opkomst als lieveling van wijnmakers is de syrah, die in Zuid-Afrika meestal shiraz genoemd wordt.

Pinot noir is in Zuid-Afrika slechts mondjesmaat aangeplant, aangezien er maar weinig plaatsen zijn waar het koel genoeg is voor deze soort.

Wyn van Oorsprong
Zuid-Afrikaanse kwaliteitswijnen vallen onder de noemer wyn van oorsprong/wine of origin (WO). Zoals de naam suggereert, is deze klassering van louter geografische aard. Anders dan in Europa, waar het recht op een herkomstbenaming ook het naleven van allerhande voorschriften inhoudt, is men verder vrij om te doen en te laten wat men wil. Wat meer houvast bieden de 'gecertificeerde' wijnen. Deze wijnen worden analytisch en proeftechnisch getest door de Wyn en Spiritus Raad / Wine and Spirit Board. Na goedkeuring mogen ze een speciaal zegel op de capsule dragen. Deze test is overigens niet verplicht, maar gebeurt op vrijwillige basis.

Wijnen die samengesteld zijn uit druiven van verschillende gebieden hebben als herkomstbenamingen Weskaap / Western Cape, of, iets beperkter, Kusstreek / Coastal Region. Het tegenovergestelde hiervan zijn enkelwingerde of single vineyards.

Zuid-Afrika produceert een compleet gamma wijnen, inclusief mousserende en edelzoete. De beste vonkelwyn wordt gemaakt volgens de traditionele Méthode Cap Classique. Edeloes/Noble Late Harvest staat voor rijke, natuurlijk zoete wijnen van laat geoogste druiven met edele rotting.

Herkomstgebieden
Een kleine greep uit de lijst van herkomstbenamingen. Het bekendste herkomstgebied en tevens centrum van de Kaapse wijnbouw is Stellenbosch, bijgenaamd Eikestad vanwege de vele eikenbomen in de stad.

Het wat warmere Paarl is een goede tweede. En eeuwige concurrent. Beide liggen op korte afstand van Kaapstad, aan de voet van een machtige bergrug. Wijnboerderijen zijn hier gebouwd in de kenmerkende Kaaps-Hollandse stijl, met klokgevels en rieten daken.

In Franschhoek daarentegen kun je dan weer de Franse sfeer opsnuiven. Een heel bijzonder, koel gebiedje is Constantia, in de buitenwijken van Kaapstad. Daar werd voor het eerst op Kaapse bodem serieuze wijnbouw bedreven door gouverneur Simon van der Stel.

Ten noorden van Kaapstad, langs de Atlantische kust, ligt Swartland, steeds meer in trek voor syrahwijnen.

Ten oosten van Kaapstad, pal aan de kust van de Indische Oceaan, zijn bij Hermanus de koele gebiedjes Elgin en Walker Bay te vinden, gespecialiseerd in druiven als sauvignon blanc en pinot noir.

Aan de 'andere kant' van de bergen bij Paarl en Stellenbosch ligt Robertson, een groot gebied dat uitgebreid gamma wijnen produceert.